چهارچوب ردیابی مشکل‌های شهری در شهرهای جدید
افزایش مشکل‌های شهری و هرچه گسترده‌تر شدن و پیچیده‌ترشدن ماهیت آنها، بر اهمیت پرداختن به چگونگی یافتن و گشودن مشکل‌ها در فرایندهای برنامه‌ریزی شهری اشاره دارد. شهرهای جدید را راهبردی برای فرار از مشکل‌های شهری تعریف نموده‌اند و بنابراین پاسخ به انواع مشکل‌های شهرهای بزرگ دستورکارهای آن به شمار میرود و همواره قصد بر آن بوده که مشکل‌های شهرهای بزرگ در آنها تکرار نشود؛ اما در کشورهای متفاوت، در طول دوران توسعه، با وجود به‌دست‌آوردن موفقیت‌ها و دستاوردهایی در زمینه‌های متفاوت، در مراحل مختلف توسعۀ خود، با چند دسته مشکل‌ها مواجه بوده‌اند و چون مشکل‌ها چند- بُعدی هستند، در نتیجه نیاز به راه‌حل‌هایی چند- بُعدی یا فضایی دارند.
این مقاله در دستیابی به مقصود خود به طراحی و به‌کارگیری الگوواره‌ای مناسب مشکل‌یابی-مشکل‌گشایی در شهرهای جدید با تأکید بر شهر جدید هشتگرد، پرداخت. الگوواره‌ای را با به‌کارگیری رهیافت ترکیبی مشکل‌گشایی خلاق و مشکل‌گشایی عقلانی و استفاده از عناصری از هر دو، دربردارندۀ فرایندی دو مرحله‌ای برای مشکل‌یابی و مشکل‌گشایی در شهرهای جدید، طراحی و پیشنهاد نمود. در این مقاله با توجه به تجربه‌های جهانی ایجاد شهرهای جدید، مشکل‌های ناشی از الگوبرداری نسنجیده از ایجاد چنین شهرهایی در ایران و مشکل‌های ناشی از انحراف از برنامۀ توسعۀ شهر جدید و مشکل‌هایی که جمعیت ساکن در شهر جدید هشتگرد در طول سکونت خود در این شهر با آن روبه‌رو بوده‌اند، تحلیل‌گردیدند. برخی از چنین مشکل‌هایی ریشه در اصول و اهداف نخستین برنامه‌ریزی و جنبه‌های روندکاری (دربردارندۀ چهارچوب‌های مدیریتی و سازوکار حقوقی) توسعۀ شهر جدید داشته، و برخی به جنبه‌های محتوایی برنامه‌ریزی شهرهای جدید — چه ناشی از جنبه‌های ماهوی برنامۀ توسعۀ شهر جدید و چه مشکل‌هایی که در طول دوره توسعۀ هر شهر جدید برای افراد ساکن در این شهرها به‌وجود آمده‌اند– دارند. چهارچوب پیشنهادی مشکل‌گشایی مقاله، برگرفته از مقوله‌بندی مشکل‌ها در دو دستۀ روندکاری و محتوایی در بستر یک رویکرد برنامه‌ریزی مشکل‌سو و هدف‌سو انجام‌گرفت. بر پایۀ یافته‌های این مقاله، مشکل‌های محتوایی در مرتبه اهمیت دوم نسبت به مشکل‌های روندکاری قرارداشته و فقط در صورت توجه به پیش‌شرط‌های مشکل‌گشایی در شهرهای جدید به‌کارگیری‌شدنی هستند، هرچند دسته‌ای از مشکل‌های شهرهای جدید مرتبط با مکان‌گزینی شهرهای جدید، به‌دلیل ماهیت تغییرنیافتنی آنها، نمی‌توانند به فرایند مشکل‌گشایی واردشوند.
توضیح:
متن فوق برگرفته از مقالۀ چاپی «چهارچوب ردیابی مشکل در شهرهای جدید: برنامه‌ریزی مشکل‌سو در شهر جدید هشتگرد» است که در همکاری با خانم دکتر زهره دانشپور در سال ۱۳۹۶ و در نشریۀ نامۀ معماری و شهرسازی چاپ شده و اصل آن در لینک زیر در دسترس است.